A Lei Orgánica 1/2004, de 28 de decembro, de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero (BOE núm. 313 de 29 de decembro de 2004), consagra e garante, ás mulleres que son ou foron vítimas de violencia de xénero, unha serie de dereitos, coa finalidade de que as mesmas poidan pór fin á relación violenta e recuperar o seu proxecto de vida.

QUE DEREITOS TEÑEN As MULLERES VÍTIMAS DE VIOLENCIA DEXÉNERO?

A Lei Integral recoñece todo un catálogo de dereitos ás mulleres vítimas de violencia de xénero:

• Dereito á información, á asistencia social integral e á asistencia xurídica gratuíta.
• Dereitos laborais e prestacións da Seguridade Social.
• Dereitos da funcionarias públicas.
• Dereitos económicos.

O DEREITO A LA INFORMACIÓN

Comprende o dereito a recibir información e asesoramento sobre as seguintes materias:

• As medidas que a propia Lei prevé coa finalidade de dar protección ás mulleres vítimas de violencia de xénero.
• Os dereitos e axudas que a Lei recoñece a favor das mesmas.
• Os recursos de atención, urxencia, apoio e recuperación integral e a forma de acceso aos mesmos.

O DEREITO A LA ASISTENCIA SOCIAL INTEGRAL

Para facer real o seu dereito á integridade física e moral, as mulleres vítimas de violencia de xénero, e os seus fillos e fillas menores, teñen dereito a servizos sociais de:

• Atención.
• Urxencia.
• Apoio e acollida.
• Recuperación.

A través dos mesmos, faise posible que as mulleres:

• Reciban asesoramento sobre as actuacións que poden emprender e os seus dereitos.
• Coñezan os servizos aos que poidan dirixirse para solicitar asistencia mental, médica, psicolóxica e social.
• Accedan aos diferentes recursos de aloxamento (urxencia, acollida temporal, centros tutelados, etc.).
• Recuperen a súa saúde física e/ou psicolóxica.
• Logren a súa formación, inserción ou reinserción laboral, reciban apoio psicosocial ao longo de todo o itinerario da vítima.

O dereito á asistencia social integral recoñécese, tamén, aos e as menores que viven nestas contornas familiares.

O DEREITO A LA ASISTENCIA XURÍDICA GRATUÍTA

A Lei Orgánica 1/2004 recoñece, a todas as mulleres vítimas de violencia de xénero, a asistencia xurídica inmediata, en todos os procedementos relacionados coa súa situación.

A designación de avogado/a realízase inmediatamente, pero se, este dereito non se solicita ou finalmente é denegado, a vítima deberá abonar os honorarios devengados pola intervención do avogado/a e do procurador/a.

Para este dereito, debe acreditarse que os ingresos económicos, computados anualmente e por unidade familiar, non superen o dobre do salario mínimo interprofesional.

Ademais, o dereito á asistencia xurídica gratuíta comprende as seguintes prestacións:

• Asesoramento e orientación gratuítos previos ao proceso.
• Inserción gratuíta de anuncios ou edictos en xornais oficiais.
• Exención de pago de depósitos necesarios para interpor recursos.
• Asistencia pericial gratuíta.
• Obtención gratuíta ou redución do 80% dos dereitos arancelarios dos documentos notariais.

DEREITOS LABORAIS E DE SEGURIDADE SOCIAL

Para exercer estes dereitos, as traballadoras deben acreditar a situación de violencia de xénero, ben mediante a Sentenza pola que se condene ao agresor, a Orde de protección ou, excepcionalmente e ata tanto se dite a orde de protección, mediante Informe do Ministerio Fiscal, que indique a existencia de indicios de que a muller é vítima de violencia de xénero.

Dereitos das traballadoras por conta allea

• Dereito á redución da xornada laboral, que leva unha redución do salario na mesma proporción.
• Dereito á reordenación do tempo de traballo.
• Dereito preferente ao cambio de centro, con reserva do posto de traballo.
• Dereito á suspensión da relación laboral, con reserva do posto de traballo.
• Dereito á extinción do contrato de traballo, con dereito á prestación por desemprego.

Dereitos das traballadoras por conta propia

As traballadoras por conta propia, vítimas de violencia de xénero, que teñan que cesar na súa actividade para facer efectiva a súa protección, non estarán obrigadas a cotizar durante un período de seis meses, que serán considerados como de cotización efectiva a efectos das prestacións de Seguridade Social. Ademais, a súa situación será considerada como asimilada ao alta.

DEREITOS DAS FUNCIONARIAS PÚBLICAS

As funcionarias públicas, que sexan vítimas de violencia de xénero, teñen os seguintes dereitos:

• Dereito á redución de xornada laboral, que leva unha redución da retribución na mesma proporción.
• Dereito á reordenación ou organización do tempo de traballo.
• Dereito ao cambio do centro, con reserva do posto do traballo.
• Dereito á excedencia, para garantir a súa protección ou o exercicio do seu dereito á asistencia social íntegra.

DEREITOS ECONÓMICOS

Axuda económica específica para as mulleres vítimas de violencia de xénero, con especial dificultade para obter un emprego.

É unha axuda económica que establece a Lei Orgánica 1/2004, para as mulleres vítimas de violencia de xénero, sempre que reúnan os seguintes requisitos:

• Carecer de rendas que, en cómputo mensual, superen o 75% do salario mínimo interprofesional vixente, excluída da parte proporcional de dúas pagas extraordinarias.
• Ter especiais dificultades para obter un emprego (idade, falta de preparación ou circunstancias sociais).
• Acreditar a condición de vítimas de violencia de xénero (sentenza definitiva pola que se condena ao agresor, Orde de protección ditada ao seu favor ou, excepcionalmente, informe do Ministerio Fiscal).

A Renda Activa de Inserción (RAI)

Para ser incluída no Programa e ser beneficiaria desta axuda económica, a muller vítima de violencia de xénero deberá cumprir os seguintes requisitos:

• Acreditar a súa condición de vítima de violencia de xénero.
• Ser demandante de emprego.
• Non ter dereito ás prestacións ou subsidios por desemprego, ou á renda agraria.
• Carecer de rendas, de calquera natureza, superiores en cómputo mensual ao 75% do salario mínimo interprofesional vixente, excluída a parte proporcional de dúas pagas extraordinarias.

A incorporación ao Programa de Renda Activa de Inserción e a solicitude da axuda económica realízanse a través da Oficina de Emprego.

Axuda para o cambio de residencia de vítimas de violencia de xénero

As mulleres vítimas da violencia de xénero, que sexan beneficiarias da Renda Activa de Inserción e que se viron obrigadas a cambiar a súa residencia nos 12 meses anteriores á solicitude de admisión ao programa RAI, ou durante a súa permanencia é este, poderán percibir, nun pago único, unha axuda suplementaria, equivalente a tres meses da contía da renda activa de inserción, sen que iso minore a duración de devandita renda. Esta axuda poderase percibir unha soa vez por cada dereito á admisión ao Programa de renda activa de inserción.

Prioridade no acceso a vivendas protexidas e residencia públicas para maiores.

O Plan Estatal de Vivenda 2005-2008 inclúe ás mulleres vítimas de violencia de xénero como colectivo prioritario para o acceso a vivendas protexidas e ás axudas financeiras para a súa adquisición. Tamén a condición de vítima de violencia de xénero é unha circunstancia que será tendida en conta para a concesión dunha praza nunha Residencia pública para maiores.

COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA

Salario da liberdade

Chámase así á prestación que desde marzo de 2006 as mulleres galegas vítimas de violencia de xénero poden acceder dependendo de se os seus ingresos son maiores ou máis baixos que o Salario Mínimo Interprofesional. A finalidade do salario da liberdade é proporcionar apoio económico ás mulleres que sofren violencia de xénero para garantirlles unhas condicións suficientes de seguridade económica respecto do agresor que lles posibiliten dar o primeiro paso para romper con esa situación. A prestación consiste nunha axuda económica de ata 600 euros mensuais e por un período máximo de 12 mensualidades.

Apoio no aluguer ou compra dunha vivenda

As mulleres que acrediten ser vítimas da violencia de xénero mediante orde de protección xudicial, dos Servizos Sociais correspondentes ou do centro de acollida, resolución xudicial ou informe do Ministerio Fiscal, e non teñan ingresos ponderados superiores a 2,5 IPREM, poderán recibir da Consellería de Vivenda e Chan da Xunta de Galicia, unha subvención que oscilará entre o 60% e o 80% da renda de aluguer, segundo os tramos de ingresos.

Terán tamén dereito a unha axuda de 2.000 euros para a adquisición dunha vivenda, que poderá sumarse a outras ás que tivese dereito, en función da situación familiar e laboral e do nivel de renda. As mulleres que sofren violencia de xénero teñen prioridade na adxudicación das vivendas do programa da Consellería de vivenda e chan da Xunta de Galicia de vivenda en aluguer.

OUTROS DEREITOS DAS VÍTIMAS DE VIOLENCIA DE XÉNERO

Dereito a formular a denuncia

As mulleres teñen dereito a denunciar as situacións de violencia de xénero sufridas. A denuncia pode presentarse na Comisaría de Policía (nacional, autonómica, local), Cuartel da Garda civil, no Xulgado de instrución ou ante o Fiscal.

A denuncia dá lugar a que se inicie un procedemento xudicial ante o Xulgado de Violencia sobre a Muller (para aclarar os feitos e, no seu caso, sancionar aos culpables).

Para que o procedemento tramítese como ?Xuízo rápido?, a denuncia ten que presentarse ante a Policía ou a Garda Civil.

Dereito a solicitar unha Orde de Protección

A Orde de protección é unha resolución xudicial, na que o Xulgado recoñece a existencia dunha situación obxectiva de risco de para a vítima e ordena a súa protección durante a tramitación do procedemento penal, e dá lugar ao recoñecemento dos dereitos económicos e sociais que recoñece a Lei Integral.

As medidas de protección que a autoridade xudicial pode acordar a favor da muller vítima de violencia de xénero e, no seu caso, dos seus fillos e fillas, poden ser:

De carácter penal:

1. Desaloxo do agresor do domicilio familiar.
2. Prohibición de residir en determinada poboación.
3. Prohibición de que o agresor aproxímese á vítima e/ou aos seus familiares ou outras persoas á distancia que o/a Xuíz/a determine.
4. Prohibición de que o agresor comuníquese coa vítima e/ou cos seus familiares ou outras persoas por calquera medio: carta, teléfono, etc.
5. Omisión de datos relativos ao domicilio da vítima.
6. Protección xudicial da vítima nas oficinas xudiciais.
7. Incautación de armas e prohibición de tenencia.

De carácter civil:

1. O uso e goce da vivenda, o mobiliario e o ajuar familiar.
2. A atribución da garda e custodia dos seus fillos/as menores.
3. A suspensión do exercicio da patria potestade.
4. A suspensión do réxime de comunicacións, visitas e estancias do pai cos fillos/as ou a forma en que este debe levar a cabo; por exemplo, a través dun Punto de Encontro.
5. A fixación dunha prestación de alimentos.
6. Calquera outra medida que sexa necesaria para apartar aos\/as menores dun perigo ou evitarlles prexuízos.

En canto ás mulleres estranxeiras, a Orde de Protección, permítelles solicitar un permiso de residencia independente, se tiñan un por ? reagrupación familiar? vinculado ao permiso de residencia do agresor. No caso de mulleres estranxeiras que se atopen en situación administrativa irregular, por non ter autorización de estancia ou permiso de residencia, a concesión da Orde de Protección deixa en suspenso o procedemento administrativo sancionador que poida tramitarse e permite solicitar a autorización de residencia temporal por razóns humanitarias.

• Dereito a ser parte no procedemento penal: o ofrecemento de accións. Realízase a través do seu personación nas actuacións penais como ?acusación particular?, para iso, debe nomear un/a avogado/a en defensa dos seus intereses e un/a procurador/a para a súa representación.
• Dereito á restitución da cousa, reparación do dano e indemnización do prexuízo causado.
• Dereito a recibir información sobre as actuacións xudiciais.
• Dereito á protección da dignidade e intimidade da vítima no marco dos procedementos relacionados coa violencia de xénero.
• Dereito a acceder ás axudas económicas previstas para as vítimas de delitos violentos e contra a liberdade sexual.
• Dereito a autorización de residencia temporal por razóns humanitarias.
• Dereito á escolarización inmediata dos fillos e fillas, en caso de cambio de residencia por causa de violencia de xénero.